Louise Bourgeois thematiek uit haar jeugd

Zonder titel, ca. 1946-47, Kröller-Müller Museum

Afgelopen zondag was in "Zomergasten" een zeer ontroerend fragment uit de film "Louise Bourgeois: the spider, the mistress and the tangerine" van Marion Cajori. Het waren twee fragmenten uit deze nieuwe documentaire over kunstenaar Louise Bourgeois. Over haar beroemde spinnen. Maar vooral over haar vader en moeder, waaruit blijkt hoe ze nog steeds geraakt wordt door het verdriet dat ze had als klein kind. Bourgeois (1911) is inmiddels al over de negentig, maar werkt nog steeds (PBS).

Mijn eerste kennismaking met Bourgeois was op Documenta 9 (Kassel 1992) waar zij de installatie "Precious liquids" maakte. Te zien was een schaars verlichte slaap/werkruimte in de vorm van eengrote ton met een ijzeren kinderbed. Een Laboratorium-achtig rek bevat glazen kannen voor de "Kostbare vloeistoffen" die het lichaam uitscheidt. Een lange zwarte jas werpt een dreigende schaduw in het zachte licht van een glazen bol. Als metafoor voor het gebied waar zich onbewuste processen voltrekken, lijkt deze installatie de verwerking te verbeelden van het verleden, de voedingsbron van haar kunst (bron: Mekkink ea. Kunst van nu).

Vorig jaar zag ik het schilderij "Zonder titel", ca. 1946-1947 (82 x 249 cm.) in het Kröller-Müller Museum. In de schilderijen uit de jaren veertig en ook in dit schilderij is de vervreemde relatie van het individu tot zijn omgeving een voortdurend terugkerend thema en vindt zijn neerslag in de weergave van "onrustbarende ruimtes", zoals een van haar biografen ze noemde. vindt deze thematiek zijn neerslag in de weergave van "onrustbarende ruimtes", zoals een van haar biografen ze noemde. Nemecio Antunez schreef in 1947: Dit zijn de schilderijen van een stadsbewoner... voorname huizen en gevangenissen... de bij slaat in het donker en de hemel is haar domein. In haar verkleinde geometrische ruimte speelt zich een wreed en uitzichtloos leven af...

Bourgeois schept in haar werken een bijzondere iconografie waarin landschappen lichaamsvormen aannemen en lichamen huizen en constructies worden. De sculptuur "Double Negative" (1963) uit de collectie van het Kröller-Müller Museum is een typisch voorbeeld van de ambivalente iconografie van Bourgeois: een landschap vol uitstulpingen en holtes, die lichaamsvormen suggereren. De parallel tussen landschap en lichaam is evident.

Bourgeois heeft door haar thematiek en haar materiaalgebruik grote invloed uitgeoefend op Amerikaanse kunstenaars als Eva Hesse en Bruce Nauman (bron: Bulletin Vereniging Rembrandt volume 2, nr. 3, 1993)