Het ultieme kunstgenot... Van Eyck's Sonsbeek Paviljoen

Een belangrijk uitgangspunt was dat het gebouw niet mocht onthullen van binnen gebeurde zolang men niet heel kortbij was gekomen, en het zijdelings benaderde. Voor- en achteraan verscheen het paviljoen als een gesloten massa waarin geheimen verborgen zaten. De wanden werden zijdelings en diagonaal ontsloten via een viertal poortjes die evenwel geen diep doorzicht boden. Ik wilde diffuus licht dat van alle zijden gelijkmatig op de beelden viel, geen licht dat er vanuit één zijde op neer scheen. Voorts vind ik dat getemperd licht de tactiele waarde intensiveert en de uitstraling van de dingen verhoogt. Vooral in schemerlicht blijft een holte een holte en nodigen sculpturen meestal uit om aangeraakt te worden. Vandaar het doorschijnend dak. Arp, Brancusi, Pevsner, Gaudier Brzeska, Gonzáles, Hepworth, Giacometti, Richier, Ernst, Matta, Noguchi, Tajiri, Caro, Turnbull, Constant, Wouters, Pomodoro, Paolozzi - klein, groot, dun, dik, hout, steen, metaal, donker, licht, zwaar, draderig, vast, glad, precies, ruw - allemaal binnen één structuur. En mensen - veel, te veel of amper geen - die binnen en buiten, rond, tussen en door wanden heen gingen (of renden - als het kinderen waren). Naarmate de regen van dag tot dag neerviel, kwamen bepaalde dingen die ik wilde, eigenaardig genoeg, beter tot hun recht (Aldo van Eyck, 1965).

Van Eyck ging ervan uit dat kunst een autonome uitdrukkingswijze is die zich niet á-priori hoeft te koesteren in of te meten aan de natuur. Bovendien meende hij dat eigentijdse kunst een stedelijke oorsprong had: het paviljoen moest een "urbaan" karakter hebben, de beslotenheid, de dichtheid en de complexiteit van de stad bezitten. De structuur mocht de inhoud niet prijsgeven tot de bezoeker er dichtbij was. Met simpele middelen wist Van Eyck in een rijke afwisseling van ruimten, sokkels en nissen, een labyrintachtige ruimte te creëren waarin mensen en kunstwerken elkaar ontmoeten, samendrommen en onvermijdelijk in botsing komen... "Pardon beeld, mag ik even passeren?"

Ontwerp: Archined en
Foto's: Bluffton
Paviljoen voor de 5de Internationale Beeldententoonstelling in het Park Sonsbeek te Arnhem, 1966; herbouwd in de beeldentuin van het Kröller-Müller Museum, 1965-1966/2005-2006 Aldo van Eyck (1918-1999).